TCMB, "Parasal Sıkılaşma ve Gelir Düzeyine Göre Tüketim Harcamaları" başlıklı analizini yayımlayarak parasal sıkılaşmanın hanehalkı harcamalarını nasıl şekillendirdiğini masaya yatırdı. Analizde yer alan görüşler, sıkı para politikasının özellikle yüksek gelir gruplarına hitap eden ürünlerde büyük bir daralma yarattığını ortaya koyuyor.
Dolaylı Yöntemle 2024'e Işık Tutuldu
TÜİK'in yıllık Hanehalkı Bütçe Anketi verilerinin yeterli olmaması nedeniyle, TCMB farklı bir yöntem izledi. TÜFE sepetindeki ürünlere yapılan harcamalar ve hanehalkı gelirleri üzerinden temsili tüketici geliri hesaplandı. Perakende sektörü ciro ve satış hacmi verileriyle de ürünler, "yüksek, orta ve düşük gelir" gruplarına ayrıldı. Sonuçlar ise parasal sıkılaşmanın herkesi etkilediğini, ancak en çok zenginleri vurduğunu gösterdi.
Zenginlerin Ciro Artışı Yerle Bir Oldu
2023'ün ikinci çeyreğinde yüksek gelir grubuna hitap eden ürünlerin ciro artışı, düşük gelir grubunun 1,5 katıyken, parasal sıkılaşmanın ardından bu fark büyük ölçüde azaldı. Zenginlere hitap eden ürünlerin ciro artışı, artık düşük gelir grubunun bile altına düştü. TCMB, bunun "yüksek gelirli hanelerin tasarrufa yöneldiğinin" kanıtı olduğunu belirtiyor.
Satış Hacminde de Aynı Tablo
Satış hacimleri de aynı şekilde paralel bir hikâye sunuyor. Parasal sıkılaşma öncesi, yüksek gelir grubuna hitap eden ürünlerin satış hacmi artışı, düşük gelir grubunun 3 katıyken, sıkılaşma sonrasında bu oranlar eşitlendi. Fakat, yüksek gelir grubunun satış hacmi artışı hâlâ bir miktar daha yüksek kaldı. Bunun nedeni, ürün gruplarındaki fiyat farklılıkları olarak gösteriliyor.
Lüks Tüketimde Büyük Çöküş
Sonuç olarak, parasal sıkılaşma tüm tüketimi yavaşlattı, fakat en büyük darbe lüks harcamalar üzerinde oldu. Zenginler birikimlerini mevduatla değerlendirirken, krediyle alışveriş yapanlar da artan maliyetler nedeniyle geri adım attılar.
Ekonomiye Yansımaları
Bu gelişme, ekonominin genel dengelerini nasıl etkiler? TCMB'nin raporunun satır aralarında bu soruya da ışık tutuluyor. Parasal sıkılaşmanın zenginleri daha fazla tasarrufa yönlendirmesi, toplam tüketimi ciddi şekilde düşürdü. Bu durum, ekonomik büyüme ve perakende sektörüne nasıl yansır, zamanla göreceğiz.
Parasal sıkılaşma her gelir grubunda tüketim harcamalarını azalttı, ancak asıl darbe lüks harcamalara geldi. Zenginler tasarrufa yönelirken, krediye bağımlı olan kesim artan maliyetlerle karşı karşıya kaldı. Ekonomik dengelerin nasıl şekilleneceği, TCMB'nin uyguladığı para politikasına bağlı olarak değişmeye devam edecek.
