Basın özgürlüğü, demokrasinin temel taşlarından biridir ve halkın doğru bilgiye ulaşmasını sağlar. Ancak gazetecilik mesleği, gerçekleri açığa çıkarmak için yapılan bu kutsal görev esnasında büyük riskler barındırır. Özellikle toplumun haber alma hakkı uğruna hayatını kaybeden gazetecileri anmak amacıyla her yıl "Öldürülen Gazeteciler Günü" düzenlenir.
Öldürülen Gazeteciler Günü Nedir?
Gazeteciler, kamuoyunu bilgilendirmek amacıyla yaptıkları haberler ve araştırmalar nedeniyle çeşitli tehditlerle karşı karşıya kalmıştır. Özellikle yolsuzluklar, yasadışı faaliyetler ve gizli kalması istenen konuları gündeme getirdiklerinde, baskı ve şiddetle susturulmaya çalışılmışlardır. Osmanlı İmparatorluğu’ndan Cumhuriyet dönemine kadar uzanan süreçte, çok sayıda gazeteci gerçekleri açıklamaktan vazgeçmeyerek hayatını kaybetmiştir.
Türkiye'de gazetecilere yönelik ilk suikast, İttihat ve Terakki yönetimine muhalif yazılarıyla bilinen Hasan Fehmi Bey’in 6 Nisan 1909’da İstanbul’da vurularak öldürülmesiyle gerçekleşmiştir. Ardından gelen yıllarda gazetecilere yönelik saldırılar artmış ve basın mensupları ciddi tehlikelerle karşı karşıya kalmıştır.
Gazetecilere yönelik baskı, özellikle askeri darbeler, siyasi çalkantılar ve terör olaylarının yaşandığı dönemlerde artmıştır. 1909’dan günümüze kadar çok sayıda gazeteci, görevlerini yaparken öldürülmüş; bu nedenle 1996 yılında Türkiye Gazeteciler Cemiyeti tarafından 6 Nisan günü "Basın Şehitleri Günü" ilan edilmiştir. 2005 yılında ise günün adı "Öldürülen Gazeteciler Günü" olarak değiştirilmiştir.
Öldürülen Gazeteciler Günü Ne Zaman?
Türkiye Gazeteciler Cemiyeti (TGC) tarafından her yıl 6 Nisan, "Öldürülen Gazeteciler Günü" olarak anılmaktadır. Bu özel gün, gazetecilik yaparken hain saldırılar sonucu hayatını kaybeden basın emekçilerini anmak, onların anılarını yaşatmak ve gazetecilere yönelik şiddet olaylarına dikkat çekmek amacıyla ilan edilmiştir. 6 Nisan 1909'da suikaste kurban giden gazeteci Hasan Fehmi Bey’in anısına ithafen belirlenen bu gün, aynı zamanda basın özgürlüğüne yönelik saldırılara karşı toplumsal farkındalık yaratmayı hedefler.
Türkiye’de Öldürülen Gazeteciler Kimler?
Türkiye'de öldürülen gazeteciler, tarihin farklı dönemlerinde toplumu aydınlatmaya çalışırken hayatlarını kaybetmişlerdir. İşte bu isimlerden bazıları:
- Zeki Bey / Şehrah --- İstanbul 10 Temmuz 1911
- Şair Hüseyin Kami / Alemdar --- Konya 1912 veya 1914
- Hasan Fehmi Bey / Serbesti --- İstanbul 6 Nisan 1909
- Ahmet Samim / Sada-yı Millet --- İstanbul 19 Temmuz 1910
- Silahçı Tahsin / Silah ve Bomba --- İstanbul 27 temmuz 1914
- Krikor Zohrab / Gazeteci, Yazar --- Urfa 1915
- İştirakçi Hilmi / iştirak,Medeniyet --- İstanbul 1922
- Ali Kemal / Peyam-ı Sabah --- İzmit 1922
- Hikmet Şevket --- 1930
- Diran Kelegyan / Sabah Gazetesi Baş Yazarı --- Çorum 13 Ağustos 1915
- Hasan Tahsin (Osman Nevres) / Hukuk-u Beşer --- İzmir 15 Mayıs 1919
- Sabahattin Ali / Marko Paşa --- Edirne 1948
- Adem Yavuz / Anka Ajansı --- Kıbrıs 27 Ağustos 1974
- Ali İhsan Özgür / Politika --- İstanbul 21 Kasım 1978
- İsmail Gerçeksöz / Ortadoğu --- İstanbul 4 Nisan 1980
- Ümit Kaftancıoğlu / TRT --- İstanbul 11 Nisan 1980
- Muzaffer Feyzioğlu / Hizmet --- Trabzon 15 Nisan 1980
- Cengiz Polatkan / Hafta Sonu --- Ankara 1 Aralık 1978
- Abdi İpekçi / Milliyet --- İstanbul 1 Şubat 1979
- İlhan Darendelioğlu / Ortadoğu --- İstanbul 19 Kasım 1979
- Recai Ünal / Demokrat --- İstanbul 22 Temmuz 1980
- Mevlüt Işık / Türkiye --- Ankara 1 Haziran 1988
- Çetin Emeç / Hürriyet --- İstanbul 7 Mart 1990
- Turan Dursun / İkibine Doğru ve Yüzyıl Dergileri --- İstanbul 4 Eylül 1990
- Gündüz Etil --- 1991
- Mehmet Sait Erten / Azadi --- Denk Diyarbakır 1992
- Seracettin Müftüoğlu / Hürriyet --- Nusaybin 29 Haziran 1989
- Sami Başaran / Gazete --- İstanbul 7 Kasım 1989
- Kamil Başaran / Gazete --- İstanbul 7 Kasım 1989
- Halit Güngen / İkibine Doğru --- Diyarbakır 18 Şubat1992
- Cengiz Altun / Yeni Ülke --- Batman 25 Şubat 1992
- Hafız Akdemir / Özgür Gündem --- Diyarbakır 8 haziran 1992
- Çetin Ababay / Özgür Halk --- Batman 29 Temmuz 1992
- Yahya Orhan / Özgür Gündem --- Ceylanpınar 9 Ağustos 1992
- Hüseyin Deniz / Özgür Gündem --- Ceylanpınar 9 Ağustos 1992
- İzzet Kezer / Sabah --- Cizre 23 Mart 1992
- Bülent Ülkü / Körfeze Bakış --- Bursa 1 Nisan 1992
- Mecit Akgün / Yeni Ülke --- Nusaybin 2 Haziran 1992
- Musa Anter / Özgür Gündem --- Diyarbakır 20 Eylül 1992
- Yaşar Aktay / Serbest --- Hani 9 Kasım 1992
- Hatip Kapçak / Serbest --- Mazıdağı 18 Kasım 1992
- Mehmet İhsan Karakuş --- Silvan 13 Mart 1993
- Ercan Gürel / HHA --- 20 Mayıs 1993
- İhsan Uygur / Sabah --- İstanbul 6 Temmuz 1993
- Rıza Güneşer / Halkın Gücü --- 14 Temmuz 1993
- Namık Tarancı / Gerçek --- Diyarbakır 20 Kasım 1992
- Uğur Mumcu / Cumhuriyet --- Ankara 24 Ocak 1993
- Kemal Kılıç / Yeni Ülke --- Şanlıurfa 18 şubat 1993
- Ferhat Tepe / Özgür Gündem --- Bitlis 28 Temmuz 1993
- Muzaffer Akkuş / Milliyet --- 20 Eylül 1993
- Nazım Babaoğlu / Gündem --- 12 Mart 1994
- Kutlu Adalı / Yeni Düzen --- Kıbrıs 8 Temmuz 1996
- Selahattin Turgay Daloğlu --- İstanbul 9 Eylül 1996
- Reşat Aydın / AA, TRT --- 20 Haziran 1997
- Ayşe Sağlam Derince --- 3 Eylül 1997
- Erol Akgün / Devrimci Çözüm --- 1994
- Seyfettin Tepe / Yeni politika --- 28 Ağustos 1995
- Metin Göktepe / Evrensel --- İstanbul 8 Ocak 1996
- Abdullah Doğan / Candan Fm --- Konya 13 Temmuz 1997
- Ünal Mesutoğlu / TRT İzmir --- 8 Kasım 1997
- Mehmet Topaloğlu / Kurtuluş --- Adana 1998
- Nuh Köklü --- İstanbul 17 Şubat 2015
- Mustafa Cambaz --- İstanbul 15 Temmuz 2016
- Güngör Arslan/Ses Kocaeli Gazetesi --- Kocaeli 19 Şubat 2022
- Ahmet Taner Kışlalı / Cumhuriyet --- Ankara 21 Ekim 1999
- Hrant Dink / Agos --- İstanbul 19 Ocak 2007
- İsmail Cihan Hayırsevener --- Bandırma 19 Aralık 2009
Türkiye’de öldürülen gazetecilerin sayısı oldukça fazla ve her biri toplumsal olayların perde arkasını açığa çıkarma cesareti gösterdikleri için hedef alınmışlardır.
Basın Şehitleri Anma Etkinlikleri
Her yıl 6 Nisan’da, basın şehitleri Türkiye Gazeteciler Cemiyeti’nin düzenlediği törenlerle anılmaktadır. Başta Hasan Fehmi Bey olmak üzere, hayatını kaybeden tüm gazeteciler için yapılan bu anmalarda, gazetecilik mesleğinin önemine ve basın özgürlüğüne vurgu yapılmaktadır. Gazeteci cinayetleri, sadece basın mensuplarına yönelik bir saldırı olarak değil, toplumun haber alma özgürlüğüne yapılan bir darbe olarak değerlendirilmektedir.
Türkiye’de Öldürülen Gazetecilere Dair Genel Bilgiler
1909'dan günümüze, Türkiye’de öldürülen gazetecilerin sayısı 66’ya ulaşmıştır. Bu isimlerin çoğu, siyasi veya toplumsal olayları haberleştirirken ya da araştırmacı gazetecilik yaparken öldürülmüşlerdir. Özellikle 1990'lı yıllarda, Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde çatışmaların yoğun olduğu dönemde, çok sayıda gazeteci hayatını kaybetmiştir.
Gazetecilik ve Basın Özgürlüğü
Gazetecilere yönelik saldırılar, sadece Türkiye’de değil, dünya genelinde de büyük bir sorun olarak varlığını sürdürmektedir. Uluslararası Gazetecileri Koruma Komitesi (CPJ) verilerine göre, dünya genelinde her yıl onlarca gazeteci görevlerini yaparken öldürülmektedir. Basın özgürlüğünün korunması ve gazetecilere yönelik saldırıların sona erdirilmesi, demokratik bir toplumun temel şartlarından biridir.
