2002 yılında başlayan ve belli bir tüketimin üzerindeki abonelere dağıtımcılarını seçme hakkı tanıyan "serbest tüketici" uygulaması, günümüzde büyük bir krizin eşiğine gelmiş durumda. Son veriler, serbest tüketici sayısının 100 bine kadar düştüğünü ortaya koyuyor.
Serbest Tüketici Uygulaması Düşüş Trendinde
Serbest tüketici uygulaması, elektrik piyasasının liberalleştirilmesi ve tüketicilere daha uygun fiyatlarla enerji sağlama hedefiyle hayata geçirilmişti. Ancak, yüksek enflasyon ve sürekli değişen enerji maliyetleri bu sistemin işlerliğini olumsuz etkiledi. Elektrik Piyasası Düzenleme Kurulu (EPDK), 2022 yılı için yıllık 1100 kilovatsaat (kWh) olan serbest tüketici alt sınırını 2023 için 1000 kWh’ye çekti. Bu değişiklikle birlikte, aylık faturası 284 liranın üzerinde olan aboneler serbest tüketici olma imkanına sahip oldu.
Ancak, Enerji Piyasaları İşletme AŞ’nin (EPİAŞ) verileri, serbest tüketici sayısının Ocak 2023 itibarıyla geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 63.8 oranında azalarak 102 bin 501 aboneye düştüğünü gösteriyor. Üstelik, bu kapsamda neredeyse hiç konut abonesi kalmamış durumda.
Geçmişteki Yüksek Sayılarla Karşılaştırma
Serbest tüketici abonesi sayısı, Kasım 2017’de 4.8 milyon seviyelerine çıkarken, 2019’da bu rakam 130 bine gerilemişti. Ardından, Ağustos 2021’de yeniden 1.4 milyon seviyelerine ulaşmıştı. Ancak mevcut ekonomik koşullar, bu trendin tersine dönmesine sebep oldu.
Uzman Görüşleri ve Piyasa Analizleri
Elektrik Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi Başkanı Saadet Nuruilah Güleç, mevcut durumu değerlendirirken, Ekim 2022 itibarıyla Türkiye’de toplam elektrik tüketici sayısının 40.2 milyon olduğunu belirtti. Güleç, firmaların artık sabit fiyatları sağlayamadığını ve enerji maliyetlerindeki artışların faturalarına üç ayda bir yansıdığını kaydetti. Ayrıca, iletim ve dağıtım bedellerinde de yüzde 132’lik bir artış olduğunu vurguladı.
“Fiyatlar artık borsalarda belirleniyor ve Avrupa’da kWh başına fiyatlar 12-13 sente yükseldi” diyen Güleç, döviz kurlarındaki dalgalanmaların Türkiye’deki fiyatları daha da sorunlu hale getirdiğine dikkat çekti.
Pazarlık Olanakları ve Gelecek Beklentileri
Serbest tüketici modelinin, normal şartlarda tüketicilere pazarlık yapma olanağı sağladığını ifade eden Güleç, bu sistemin ticaretin kurallarının işlediği bir mekanizma olduğunu belirtti. Ancak, mevcut ekonomik koşullar altında bu sistemin etkinliğinin sorgulanır hale geldiği aşikar. Tüketicilerin karşılaştığı zorluklar, Türkiye’nin enerji politikalarının geleceğini de şekillendirecek gibi görünüyor.
